Dla pełnego obrazu trzeba zauważyć, że oprócz omawianego stypendium studentom przysługują również: stypendium dla osób niepełnosprawnych, zapomoga i stypendium rektora. Ponadto student może wnioskować o stypendium finansowane przez jednostkę samorządu terytorialnego oraz stypendium za wyniki w nauce lub w sporcie finansowane przez osobę fizyczną lub osobę prawną niebędącą państwową ani samorządową osobą prawną. Odrębnymi prawami rządzą się stypendia ministerialne.

Skoncentrujmy się (tym) razem na stypendiach socjalnych.

STYPENDIUM SOCJALNE – DOTYCHCZASOWE ZASADY

Zgodnie z ustawą – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (p. s. w. i. n. ), stypendium socjalne może otrzymać student znajdujący się w trudnej sytuacji materialnej. W szczególnie uzasadnionych przypadkach student może otrzymać stypendium socjalne w zwiększonej wysokości. Co to oznacza w praktyce?

W przepisach poprzedniej ustawy o szkolnictwie wyższym stypendium socjalne w zwiększonej wysokości wiązano z zamieszkiwaniem w domu studenckim lub innym obiekcie, gdy dojazd z miejsca stałego zamieszkania uniemożliwiałby lub w znacznym stopniu utrudniał studiowanie. Jak podaje MNiSW : „Uzasadnioną przyczyną podwyższenia kwoty tego stypendium mogą być np. zwiększone koszty utrzymania rodziny wynikające z odbywania studiów poza miejscem stałego zamieszkania, z choroby lub niepełnosprawności członka rodziny albo innych trudnych okoliczności życiowych”.

Jak pokazała to niedawna epidemia, za takie trudne okoliczności można uznać np. nagłą chorobę studenta lub członka jego rodziny, kwarantannę, rekonwalescencję czy nagłą utratę źródła utrzymania.

A propos źródeł, pozostaje bez zmian to, czyje dochody w rodzinie studenta uwzględnia się przy ustalaniu prawa do stypendium socjalnego oraz z jakimi wyjątkami (art. 88 ust. 1 p. s. w. i. n. ). Ustawa z 2018 r. utrzymała również instytucję tzw. studenta samodzielnie gospodarującego (art. 88 ust. 2 p. s. w. i. n. ).

Zmienia się za to radykalnie zasada, że to rektor uczelni w porozumieniu z samorządem studenckim ustala wysokość miesięcznego dochodu na osobę w rodzinie studenta uprawniającą do ubiegania się o stypendium socjalne, która musiała mieścić się w granicach (tzw. „widełkach”) wyznaczonych w ustawie. Kwota miesięcznego dochodu na osobę w rodzinie studenta dotąd nie mogła być:

• mniejsza niż 1, 30 kwoty określonej w art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej;
• większa niż 1, 30 sumy kwot określonych w art. 5 ust. 1 i art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych.

To właśnie te zasady będą podlegały dalekim przeobrażeniom w najbliższym czasie.

STYPENDIUM SOCJALNE – ZMIANY OD 1. 10. 2023

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 87 ust. 2 p. s. w. i. n. będzie obowiązywał tylko jeden, maksymalny próg kwoty miesięcznego dochodu na osobę w rodzinie studenta uprawniający do ubiegania się o stypendium socjalne. Zatem od 1. 10. br. wysokość miesięcznego dochodu na osobę w rodzinie studenta uprawniająca do ubiegania się o stypendium socjalne nie przekracza 1, 6 sumy kwot określonych w art. 5 ust. 1 i art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. Obecnie jest to kwota 1294, 40 zł netto miesięcznie na osobę w rodzinie studenta.

Wysokość miesięcznego dochodu na osobę w rodzinie studenta uprawniającą do występowania o stypendium socjalne nie będzie już wyznaczana odrębnie w każdej uczelni przez jej władze. Tą regułę zastąpi uproszczony przepis w samej ustawie o szkolnictwie wyższym, który… za rok będzie uproszczony jeszcze bardziej.

STYPENDIUM SOCJALNE – ZMIANY OD 1. 10. 2024

W przyszłości wysokość miesięcznego dochodu na osobę w rodzinie studenta uprawniająca do ubiegania się o stypendium socjalne nie będzie mogła przekraczać 45% minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego od dnia 1 stycznia roku poprzedzającego rok akademicki, na który przyznawane jest stypendium socjalne.

Podanie w tym momencie przynajmniej orientacyjnej kwoty tego limitu jest bliższe wróżeniu, niż poważnym analizom. Przypomnijmy, że w związku z inflacją minimalna pensja w Polsce została podniesiona dwukrotnie w roku 2023. Od 1 lipca wynosi 3. 600, – zł.

ZAŚWIADCZENIE Z OPS – KIEDY WYMAGANE?

Do wniosku o przyznanie stypendium socjalnego należy dołączyć wiele dokumentów, które wykazują sytuację finansową studenta. Jednym z nich jest zaświadczenie z ośrodka pomocy społecznej (albo centrum usług społecznych), jakie jest wymagane przez ustawę, gdy o stypendium występuje student, którego miesięczny dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty określonej w art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (czyli obecnie 600 zł. ).

Dotąd było to „zaświadczenie o sytuacji dochodowej i majątkowej studenta i jego rodziny”. Od 1. 10. 2023 r. zaświadczenie ma dokumentować jedynie fakt korzystania w roku złożenia tego wniosku ze świadczeń z pomocy społecznej przez studenta lub przez członków jego rodziny.

W przypadku miesięczny dochód na osobę w rodzinie studenta nie przekracza ww. kwoty lub gdy członkowie jego rodziny nie korzystają ze świadczeń z pomocy społecznej, uczelnia może przyznać temu studentowi stypendium socjalne, jeżeli udokumentował źródła utrzymania rodziny.

STYPENDIUM SOCJALNE – SZCZEGÓŁY W REGULAMINIE UCZELNI

Nie ulega przy tym zmianie zasada, że szczegółowe kryteria i tryb przyznawania stypendium socjalnego, sposób jego wypłacania, a także wysokość lub sposób jego ustalania – są określane w uczelnianym „regulaminie świadczeń dla studentów”. Regulamin ustala rektor w porozumieniu z samorządem studenckim. W nowo utworzonej uczelni regulamin ustala na okres roku rektor.

Stypendium socjalne jest przyznawane w drodze decyzji administracyjnej przez rektora lub – na wniosek samorządu studenckiego – przez komisję stypendialną i odwoławczą komisję stypendialną.

Na zakończenie podaję Wam szczegółowe podstawy prawne zasad i zmian, które opisałem:

• Art. 86-97 Ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 742, 1088);
• Art. 1 pkt 14-15 Ustawy z dnia 13 stycznia 2023 r. o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2023 poz. 212);
• Art. 13 pkt 8-9 Ustawy z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2023 poz. 1672).

Mariusz Kusion