kreatywnie o prawie.

20 września 2024 r. weszła w życie rozległa nowelizacja ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Do tego tematu jeszcze wrócimy na blogu. Na początek przyjrzyjmy się tym zmianom, które mają wpływ na zawieranie z twórcami umów licencyjnych i o przeniesienie praw autorskich do ich utworów.

W dzisiejszym wpisie wyjątkowo pochwalę się… ponieważ okazja jest również wyjątkowa. 6 listopada 2024 r. odebrałem przyznaną mi przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego odznakę honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej”.

Temat sygnalistów rozgrzewa wyobraźnię i łącza internetowe. Znajdziecie o nim dużo informacji w sieci, więc postanowiłem skupić się na jednym wątku, za to zasadniczym dla pracy uczelni.
Czy studentowi, doktorantowi i uczestnikowi studiów podyplomowych przysługuje ochrona prawna po zgłoszeniu przez nich naruszenia prawa, zgodnie z ustawą z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów? Najkrótsza odpowiedź brzmi „Tak, ale…” bądź „To zależy…”😉 Z artykułu dowiecie się, od czego.

Świadectwa ukończenia studiów podyplomowych i kształcenia specjalistycznego będą zawierały więcej obowiązkowych informacji. Trudno nie ulec wrażeniu, że ta nowelizacja jest efektem ubocznym afery Collegium Humanum. Zmiany wpłyną nie tylko na kształcących się nauczycieli. Sprawdźmy, co się zmieni.

Na początek roku temat nietypowy jak na ten blog, za to nadzwyczaj aktualny. Od 15 lutego br. wiele podmiotów publicznych i prywatnych ma obowiązek wprowadzić nowy dokument czyli tzw. Standardy Ochrony Małoletnich. Jest to zbiór zasad i procedur służących ochronie dzieci przed krzywdzeniem w jednostce, w której przebywają. Tą zmianę możecie kojarzyć głównie z przedszkolami i szkołami, chociaż dotyczy również większości instytucji kultury. Ze Standardami mogą zetknąć się także przedstawiciele szkolnictwa wyższego, ale czy uczelnie muszą opracować takie zasady na swój użytek? W artykule opisałem stosowanie Standardów z perspektywy pracy sektora kultury i nauki.

Tuż przed wakacjami poprowadziłem serię szkoleń dla pewnej uczelni medycznej. Rozłożyliśmy na czynniki pierwsze m.in. system świadczeń dla studentów. Było to tym bardziej istotne, że od roku akademickiego 2023/2024 mocno zmieniają się reguły przydzielania stypendium socjalnego. Czyli tego rodzaju stypendium, które w praktyce zazwyczaj budzi największe emocje. Sprawdźmy dlaczego tak jest i co się zmienia.

Od 2018 r. pracodawca ma prawo monitorować służbową pocztę elektroniczną swoich podwładnych. Niezależnie od tego, czy jest to praca w siedzibie firmy, w trybie home office czy telepracy. Natomiast od 7 kwietnia br. w Kodeksie pracy obowiązują nowe przepisy o pracy zdalnej. W sieci znajdziecie wiele materiałów na ten temat, dlatego postanowiłem skupić się na jednym, rzadko poruszanym wątku. Sprawdźmy, czy jest dozwolone i w jaki sposób stosowanie zasad monitorowania poczty e-mail wobec pracowników zdalnych.

Instytucje kultury niekiedy prowadzą zajęcia poza swoją siedzibą, do czego – paradoksalnie – przyczyniła się również epidemia. Jako alternatywę dla spotkań online można zaproponować np. plenery malarskie czy spacery po okolicy, kiedy to kursanci pod okiem instruktora mają za zadanie wykonać fotografię na zadany temat, np. architektury miejskiej. Później efekty takiego „spaceru fotograficznego” są zwykle publikowane na fanpage danej instytucji lub w broszurach i pamiątkowych albumach. Mimo szeroko ujętego tzw. „prawa panoramy”, nie możemy jednak fotografować wszystkiego, a tym bardziej publikować.

Od 1 stycznia 2022 r. przedsiębiorcy zyskają możliwość dodatkowego odliczenia od podatku dochodowego 50% kosztów poniesionych na rzecz instytucji kultury, klubów sportowych lub uczelni artystycznych. W artykule przedstawiam szczegóły nowego rozwiązania nazywanego „ulgą sponsoringową” lub „ulgą na CSR” – w zakresie działalności kulturalnej i sportowej.

Podobno wyrazem największego szacunku dla autora jest… ukraść jego dzieło. Nie zmienia to jednak faktu, że taki czyn podlega karze, łącznie z pozbawieniem wolności. W maju br. Policja zatrzymała 52-letnią kobietę i 50-letniego mężczyznę, którym zarzucono kradzieże rzadkich książek historycznych i monografii z biblioteki w Gdyni. Sprawców wykryto, ponieważ książki wystawiali na portalach aukcyjnych. Nie jest to jednak przypadek odosobniony.

14 września 2020 r. Muzeum Józefa Czechowicza w Lublinie poinformowało na swoim fanpage’u, że znaleziono u nich kilkanaście nieznanych wierszy Mirona Białoszewskiego. Co więcej, są nagrane na taśmie magnetofonowej podczas wieczoru autora, który odbył się w muzeum 8 kwietnia 1976 r. Czyta je sam poeta (!).

Poprzednio przybliżyłem zasady pracy zdalnej naukowców oraz zasady podejmowania dodatkowego zatrudnienia i prowadzenia własnej firmy przez pracowników uczelni, Polskiej Akademii Nauk i doktorantów. Zanim pomyślimy o pracy równoległej do zatrudnienia w uczelni, należałoby poznać przepisy prawne o zatrudnieniu na… samej uczelni. Konstytucja dla Nauki przewiduje w tym zakresie wyjątki od ogólnych reguł Kodeksu pracy. Do napisania tego artykułu zainspirowały mnie pytania na szkoleniach o hierarchię nauczycieli akademickich, o to, kiedy konkurs na takie stanowiska jest obowiązkowy i jakich danych może wymagać uczelnia od kandydata.

Przedłużenie o rok okresu ewaluacji działalności naukowej, zdalne posiedzenia organów kolegialnych i zdalne egzaminy oraz obrony, uproszczone procedury – to niektóre z rozwiązań dla uczelni, studentów, doktorantów i pracowników, które wprowadza tzw. Druga tarcza antykryzysowa (1). Celem zmian jest usprawnienie pracy m.in. podmiotów szkolnictwa wyższego i nauki w warunkach epidemii. Co jeszcze się zmienia? W tym artykule poznacie zestawienie najważniejszych zmian.

Pracownicy naukowi uczelni, Polskiej Akademii Nauk i doktoranci mogą podejmować aktywność gospodarczą poza alma mater. Obowiązują ich jednak pewne ograniczenia. W niektórych (nie wszystkich) przypadkach będzie wymagana zgoda przełożonych. Jeżeli naukowiec już podejmuje dodatkowe zatrudnienie lub zakłada własną firmę, zazwyczaj wykorzystuje w tym zakresie wiedzę uzyskaną dzięki pracy naukowej. Jest to jedna z form komercjalizacji wiedzy. Z dzisiejszego artykułu dowiecie się nie tylko o tym, jak zadbać o prawa autorskie naukowca, ale również, na czym polega praca zdalna w czasie epidemii.

Nie przypadkiem w tytule ustawy z 4 lutego 1994 roku – najważniejszej ustawy regulującej prawo autorskie w Polsce – pojawia się tuż obok „praw autorskich” zwrot „…i prawach pokrewnych” (pełna nazwa ustawy to „ustawa o prawie autorskim I prawach pokrewnych”). Czy zwróciliście kiedyś na to uwagę? Dlaczego ustawodawca zdecydował się oddzielić prawa pokrewne od praw autorskich? Czy są to dwa odrębne rodzaje praw? O tym wszystkim w dzisiejszym artykule.

Ze zjawiskiem ghostwritingu można spotkać się wszędzie – od autobiografii celebrytów po przemówienia polityków, od rapu po prace dyplomowe pisane na zamówienie. Właśnie – zamówienie… Zamawiający płaci, aby móc podpisać się pod cudzym utworem, nawet jeśli jego wkład był znikomy lub żaden. Natomiast faktyczny autor godzi się zostać anonimowym „widmem” w zamian za wynagrodzenie i zobowiązanie do zachowania poufności. Układ jest prosty i niemoralny, ale czy również nielegalny? Tak, choć szczegóły takiego „układu” budzą dyskusje, kto za co odpowiada – finansowo, wizerunkowo, cywilnie lub karnie. Tworzysz lub zamierzasz tworzyć na zlecenie teksty i hasła reklamowe, nazwy produktów, infografiki, scenariusze, foldery, prelekcje itd.? Ten tekst jest dla Ciebie. Sprawdź, w jaki sposób „przypadkiem” nie zostać ghostwriterem oraz z czym wiąże się taka praca.

Kiedyś podczas szkolenia trener oświadczył nam, że właśnie wykonaliśmy jego “autorskie ćwiczenie” i w związku z tym prosi, aby go… nie rozpowszechniać. A jeśli już musimy, to koniecznie należy podać przy tym jego nazwisko. Czy jest to dobry (i legalny) sposób na ochronę swoich praw i interesów? Może lepiej opatentować swoje metody pracy, skoro są dla nas tak ważne? Czy można samodzielnie wykorzystać w ramach szkoleń lub sesji coachingowych cudze metody oparte np. na scenariuszach ćwiczeń i grach, kartach z pytaniami i symulacjach?

Ustawa 2.0 począwszy od swojego projektu wzbudzała dużo emocji w środowisku. Dziś zajmiemy się jedną z głównych zmian czyli nowym – obok rektora i senatu – obowiązkowym organem uczelni publicznej: radą uczelni. To gremium składa się co najmniej w połowie z osób spoza wspólnoty akademickiej. Mogą to być np. przedsiębiorcy, menedżerowie, działacze społeczni, trenerzy… Oswójmy nieznane i przypatrzmy się okiem prawnika, na czym będzie polegać praca tego gremium.

Piszesz pracę dyplomową? Musisz wiedzieć, że Twoja praca z pewnością będzie zweryfikowana pod względem plagiatu. Dotąd uczelnie stosowały w tym celu różne programy antyplagiatowe. Zasady sprawdzania prac dyplomowych pod kątem plagiatu zmieniły się wraz z początkiem roku akademickiego 2018/2019. Teraz wszystkie pisemne prace dyplomowe, jeszcze przed obroną, muszą zostać sprawdzone przez Jednolity System Antyplagiatowy (JSA).
Dlaczego zdecydowano się na takie rozwiązanie? Jakie konsekwencje grożą naukowcom i absolwentom z powodu wykrycia w ich pracach plagiatu? I w jaki sposób działa Jednolity System Antyplagiatowy? O tym wszystkim w dzisiejszym artykule.

Wątek przepisów prawnych o komercjalizacji wiedzy wytworzonej w uczelni pojawił się w kilku moich artykułach. Przyszła pora, aby zająć się tym tematem krok po kroku. Tak, jak to obiecałem w poprzednim tekście pt. „2018 rok – co zmieniło się w prawie dla przedsiębiorczych naukowców? Konstytucja dla nauki”.
Zasadniczą zmianą dla naukowców było wejście w życie 1.10.2018 r. właśnie Konstytucji dla nauki, nazywanej też Ustawą 2.0. Przeniesiono do niej obowiązujące wcześniej przepisy o „uwłaszczeniu naukowców”. Nie ma więc trzęsienia ziemi, chyba że z perspektywy pracowników uczelni artystycznych. Czy tylko „pracowników”? Ustawowe przepisy o komercjalizacji wiedzy nie dotyczą wszystkich wyników pracy naukowej. Czy badacz może więc samodzielnie opatentować swój wynalazek? Czy zawsze musi dzielić się z uczelnią zyskami?
Wyjaśniam to w pierwszym moim tekście w nowym 2019 roku. Zapraszam.